Radno pravo se vezuje za građansko pravo, a kao samostalna disciplina i pravna oblast se izdvojilo u trenutku kada je država svojim merama počela da uređuje radne odnose. Na ovaj način radno pravo je dobilo imperativni karakter, ali i ugovorni karakter u vidu primene normi ugovornog prava u oblasti radnog prava (ugovor o radu).
Radno pravo se definiše i kao grana pozitivnog prava, koja podrazumeva primenu pravnih normi i načela sadržanih u radnom zakonodavstvu. Radno pravo ima za cilj da obezbedi socijalnu pravdu i radno-socijalni mir. Radno pravo je posebna grana prava koja izučava radne odnose, koji su posebna kategorija društvenih odnosa.
Radno pravo je skup pravnih normi kojima se uređuje nastanak, sadržina i prestanak radnog odnosa, kao i pravni položaj subjekata radnog prava.
Radni odnos je pravni odnos između subjekata radnog prava. Radni odnosi mogu biti individualni i kolektivni. Subjekti radnog prava su nosioci prava i obaveza iz radnog odnosa – poslodavac i zaposleni. Radni odnosi mogu biti individualni i kolektivni.
Bitni elementi pravne oblasti radno pravo su:
– dobrovoljnost (zabranjuje se svaki oblik prinudnog rada, posebno važno kod maloletnih lica),
– sloboda izbora (profesije, zasnivanja radnog odnosa i poslodavca),
– lična radno pravna funkcionalna veza (pojedinac, u procesu rada, je u obavezi da lično i samostalno vrši određenu radnu funkciju i ne može je preneti na drugo lice),
– subordinacija (pravna podređenost zaposlenog u radnom odnosu u odnosu na poslodavca, koji ima disciplinsku, upravljačku i normativnu vlast),
– pravo na zaradu (za svoj rad zaposleni tj. radnik prima zaradu od poslodavca kao novčani ekvivalent za rad u radnom odnosu).
Radno pravo se deli na:
– individualno i kolektivno radno pravo,
– opšte i posebno radno pravo,
– materijalno i formalno radno pravo,
– privatno i javno radno pravo,
– heteronomno i autonomno radno pravo.
Izvori pravne oblasti radno pravo, kojima su regulisana sva prava, obaveze i odgovornosti koje proizilaze iz radnih odnosa, se dele u dve grupe:
1. zakonski propisi koje donosi država (obavezujući i za zaposlenog i za poslodavca),
2. zakonski akti koje donosi poslodavac (nastaju saglasnošću poslodavaca i zaposlenih).
Zakonski propis, kojim je uređeno i regulisano radno pravo, je Zakon o radu. Pored Zakona o radu postoje i drugi zakoni, koji bliže i detaljnije regulišu radno pravo, a time i radne odnose, kao što su: Zakon o zaštiti uzbunjivača, Zakon o sprečavanju zlostavljanja na radu. Pored Zakona o radu, radne odnose iz oblasti radnog prava, a koji se direktno odnose na rad privrednih subjekata i pravno se dopunjuju, imajući obavezan karakter, su: poresko pravo, antikorupcijsko zakonodavstvo, zakonodavstvo u vezi socijalnog i penzijskog osiguranja, bezbednosti i zdravlja na radu, zaštiti podataka o ličnosti, mobingu i drugi.
Zakonski akti i propisi koji nastaju sporazumom između poslodavaca i zaposlenih su kolektivni ugovor i ugovor o radu. Prema Zakonu o radu kolektivni ugovor predstavlja ugovor kojim se uređuju prava, obaveze i odgovornosti koje proizilaze iz radnog odnosa, kao i međusobnih odnosa učesnika u kolektivnom ugovoru (zaposlenih i poslodavaca). Ugovor o radu uređuje i reguliše isključivo prava, obaveze i odgovornosti koje proizilaze iz radnog odnosa. Kolektivni ugovor i Ugovor o radu ne mogu da sadrže odredbe koje zaposlenog dovode u nepovoljniji položaj u odnosu na položaj koji je definisan za zaposleno lice po osnovu Zakona o radu.
Add a Comment